خطر آنفوآنزای خوکی را جدی بگیرید

متاسفانه بیماری آنفلوانزا از نوع خوکی دارای تمام شاخصه های یک بیماری مسری و خطرناک است که علی رغم تلاشهای مجدانه مققان پزشکی هنوز داروی موثری برای پیشگیری یا درمان قطعی آن وجود ندارد. (البته این موضوع صرفا به انفلوانزای خوکی مربوط نیست بلکه در مورد تمام انواع آنفلوانزاها صدق می کند) بنابراین آنفلوانزا از حالت یک بیماری معمولی با درجه خطر پایین به یک بیماری کشنده و عالمگیر تبدیل شده و نگرانی جدی تمامی مردم، دولتها و نهادهای ملی و بین المللی در زمینه بهداشت و سلامت را موجب شده است و در ماههای اخیر به یک بحران جهانی تبدیل شده است.

بنابراین بررسی خاستگاه، انواعَ، علائم، روشهای پیشگیری و درمان، جنبه های سرایت و آمار مرگ ومیر مربوط به آن در ایران و جهان بسیار حایز اهمیت است که به آن می پردازیم.

تعریف و انواع

آنفلوانزاى خوکی ( Swine flu) یك بیمارى تنفسى خوك‌ها است که توسط ویروس آنفلوانزاى نوع H۱N۱ ایجاد می شود .این نوع آنفلوآنزا معمولا در خوك‌ها بروز می کند . ویروس‌هاى آنفولانزاى خوكی حد بالایی از آلودگی و بیمارى را سبب می شوند البته آمار مرگ و میر ناشی از آن در میان خوک ها معمولا کم است و کشندگی زیادی ندارد . آنفلوآنزای خوکی معمولا به انسان منتقل نمی شود، هرچند گاهی در موارد نادر این ویروس به انسان، به خصوص افرادی که با خوک ها در تماس نزدیک بودند سرایت می کرد. موارد نادری از انتقال این ویروس از انسان به انسان نیز ثبت شده بود.

ویروس‌هاى انفولانزای خوکی میزبان اصلی شان خوک است اما می توانند مرغ ها و حتی انسانها را آلوده کنند. ویروس‌هاى آنفولانزاى خوكی دائماً تغییر شکل می دهند. البته خوك‌ها به وسیله آنفلوانزاى مرغى هم می توانند آلوده شوند گرچه به اندازه نوع خوکی در این حیوانات مهاجم نیست. ویروس‌هاى آنفلوانزا وقتى از خوک آلوده خوک دیگری را آلوده می کند می تواند تغییر شکل داده و نوع رفتارش نیز تغییر مى كند ، ویروس‌ها می توانند دوباره جور شوند ( یعنى ژن‌ها را با هم عوض مى كنند) و توانایی ویروس ها و همچنین میزبانی خوک برای هر سه نوع آنفلوآنزای خوکی مرغی و انسانی این خطر را ایجاد می کند که ویروس‌هاى جدید كه مخلوط انواع خوك ، انسان و نوع ویروس‌هاى آنفلوانزاى مرغى می باشند پدیدار بشوند. با تغییرات در طى سالها انواع متفاوت ویروس‌هاى آنفولانزاى خوك پدیدار شده‌اند.

اما چه چیزی ویروس كنونی را تبدیل به ویروسی خطرناك كرده است؟ ویروس خوكی نیز مانند تمام ویروس های دیگر خود را تغییر می دهد. اگر خوك های مبتلا به آنفلوانزای خوكی همزمان به آنفلوانزای انسانی یا پرندگان نیز مبتلا باشند، این ویروس ها می توانند در بدن حیوان ژن های خود را تعویض كنند. بدین ترتیب نوعی جدید از ویروس به وجود می آید كه هم ژن های انسان و هم ژن های حیوان را در خود دارد. این همان اتفاقی است كه ظاهرا در مورد ویروس كنونی افتاده است. گونه های "A H1N1 ویروس آنفلوانزا برای نخستین بار در سال 1930 میلادی قرنطینه شدند.

علایم و نشانه ها

نشانه‌هاى قابل‌انتظار آنفولانزاى خوكی در انسان ها مانند نشانه‌هاى آنفلوانزاى فصلى انسان است. حمله ناگهانى تب، بی حالی، در خود فرورفتن، بى اشتهایى و سرفه كردن . همچنین تعدادی از افراد آلوده با آنفولانزاى خوكی دچار سردرد، سرماخوردگی، گلودرد، کوفتگی و درد مفصل، عطسه‌، ناراحتی تنفسی، سرخ شدن یا التهاب و آبریزش از بینی می گردند . در مواردی نیز تهوع، و استفراغ و اسهال نیز گزارش شده است .

راههای انتقال و شیوع

آنفلوآنزای خوکی از دهان و بینی منتقل می شود و یک بیماری مجاری تنفسی است با این وجود دانشمندان هنوز نمی دانند که گونه تازه H1N1 که در مکزیک پیدا شد، چگونه به انسان انتقال یافت.

ویروس‌هاى آنفلوانزا خوکی می تواند به طور مستقیم از خوك‌ها به انسانها سرایت کند . آلودگى انسان با ویروس‌هاى انفلوانزای خوك‌ها در هنگامی که انسانها در کنار خوکها قرار می گیرند اتفاق می افتد از قبیل کار در انبارهاى خوكها و در کشتارگاه دام ها و یا مراکز نگهداری و پرورش خوک ها.

همچنین انتقال انسان به انسان آنفولانزاى خوك مى تواند اتفاق بیفتد . این به همان طریق آنفلوانزاى فصلى انسان ها اتفاق می افتد و انتقال انسان به انسان اساساً رو در رو و به وسیله سرفه كردن یا عطسه انسانها ی آلوده با ویروس آنفلوانزا اتفاق می افتد .

مردم با دست زدن به چیزهایی که با ویروس‌هاى انفلوانزا خوکی آلوده است و سپس دست زدن به دهانشان ممكن است آلوده بشوند.

محققان هنوز اطلاعات کاملی را از نحوه انتقال ویروس آنفلوآنزای خوکی به دست نیاورده اند. سازمان بهداشت جهانی به تازگی برآورد خود مبنی بر سهولت انتقال این ویروس میان انسان ها منتشر کرده است. اگر با کسی در تماس هستید که سرماخوردگی دارد، با او دست ندهید و روبوسی نکنید. ویروس آنفلوآنزا در اماکن عمومی وجود دارد و تماس با سطوحی مانند دستگیره اتوبوس و صفحه کلید کامپیوتر به راحتی شما را آلوده می کند. اگر دستان خود را به دستگیره در یا اتوبوس زده اید، آن را به دهان و بینی خود نزنید.

دانشمندان هنوز نمی‌دانند كه ویروس این بیماری در صورت تماس زیاد و طولانی مدت از بیمار به افراد سالم انتقال می‌یابد یا اینكه حتی كوچكترین تماس می‌تواند باعث انتقال ویروس شود. ویروسهای آنفلوآنزا می‌توانند تا چندین ساعت روی سطوح باقی بمانند و از دست و صورت بیماران منتقل شوند. طریقه شیوع این بیماری به هر صورت که باشد نتیجه این است که در حال حاضر بسیاری از کشورهای دنیا را در بر گرفته و انتظار می رود تمامی کشورها را در بر بگیرد.

فراگیری گسترده این ویروس در سطح جهانی نیز از خطرهای دیگری است كه در مورد آن هشدار داده شده و سازمان بهداشت جهانی وارد شدن آن به مرحله شش یا شیوع جهانی را تایید کرده است.

ویروس یادشده می تواند از راه مسافران به دیگر كشورها نیز منتقل شود. مارگارت چان، رئیس سازمان بهداشت جهانی گفته بود که مشاهده بیماری خود می تواند خطر بالقوه ای برای انتشار جهانی آن باشد. این احتمال قوی است كه بسیاری از مردم در برابر نوع جدید ویروس ایمن نباشند.

بر اساس اعلام مركز پیشگیری از بیماری های واگیر ایالات متحده، آنفلوانزای خوكی از راه مواد غذایی منتقل نمی شود.

راههای تشخیص

براى تشخیص دادن انفولانزای خوکی یك آلودگى ، عموماً نمونه تنفسى احتیاج است نمونه ها در ۴ تا ۵ روز اول بیمارى باید جمع گردد (یك شخص وقتى آلوده است ویروس را به احتمال زیاد به اطراف پراکنده می کند ). با این وجود، تعدای از اشخاص آلوده ، مخصوصاً بچه‌ها، ویروس را براى ۱۰ روز و یا بیشتر ممكن است انتقال دهند .

راههای پیشگیری

ویروس‌هاى H۱N۱ آنفولانزاى خوك بسیار متفاوت با ویروس‌هاى ۱N۱H انسان است ، بنابراین، واكسن‌های مورد استفاده براى انفلوانزاى فصلى انسان براى جلوگیری از ابتلا به ویروس‌هاى H۱N۱ آنفولانزاى خوكی نه در بدن خوک و نه در بدن انسان ایمنی ایجاد نمی کند. بنابراین تا زمان تهیه وتکسن این نوع آنفلوانزا صرفا می توان به توصیه های پزشکی و سازمانهای بهداشتی عمل کرد.

پزشکان در پاسخ به این سوال كه هر فرد چطور می‌تواند از خود و خانواده‌اش در برابر این بیماری مراقبت كند، اظهار می دارند: در حال حاضر باید احتیاط‌های معمول برای آنفلوآنزا را انجام داد كه شامل پوشاندن جلوی دهان و بینی به هنگام عطسه و سرفه كردن با یك دستمال كاغذی كه باید پس از مصرف حتما دور انداخته شود و مخصوصا از عطسه كردن در كف دست باید خودداری شود. دستهایتان را باید مرتب بشوئید و در صورت نبودن آب و صابون از ژل پاك كننده استفاده شود. اگر هم بیمار شده‌اید در خانه بمانید.

همان طور که هوشیاری در برابر آلودگی برای پیشگیری از ابتلای شما و خانواده تان به بیماری ضروری است، در صورتی که خود مشکوک به ابتلا به آنفلوآنزا هستید، حتما هنگام عطسه و سرفه جلوی دهان و بینی خود را بگیرید. اگر دستمال به همراه ندارید، هنگام عطسه یا سرفه قسمت داخلی آرنج خود را در برابر دهان و بینی بگیرید تا دستانتان آلوده نشوند. احتیاط های معمول را به کار بندید. آنفلوآنزای خوکی مانند هر نوع سرماخوردگی دیگر از راه تماس سرفه و عطسه منتقل می شود. دست های خود را به طور مرتب بشویید. اگر آب و صابون در دسترس نیست، می توانید از ژل های تمیزکننده دست استفاده کنید.

در مورد استفاده از ماسک برای پیشگیری از ابتلا و جلوگیری از شیوع این بیماری ‌مركز كنترل و پیشگیری امراض آمریكا معتقد است شواهد علمی كافی وجود ندارد كه تایید كند كه ماسك واقعا در خارج از تاسیسات مراقبت‌های بهداشتی كاربرد دارد.

در این قسمت نیز چند توصیه جدی به همراه موارد عملی برای جلوگیری از بیماری خطرناک آنفلوانزای خوکی آمده است:

1- دستهای خود را مرتباً بشویید: ذرات و قطرات کوچک ناشی از سرفه و عطسه بیماری را منتقل می کنند. این ذرات به دستهای ما منتقل می شوند و بعد هر چیزی را که ما لمس کنیم آلوده کننده می شود.

راه صحیح دست شستن : به غیر از پشت و روی دستها و انگشتان ، زیر ناخنها ، بین انگشتان و دور مچها را به مدت کافی با آب گرم یا داغ کف مالی کنید و بعد خوب بشویید. دستهای خود را نه تنها قبل از غذا خوردن و بعد از دستشویی رفتن بلکه بعد از استفاده کردن از حوله یا پوشاندن دهان بعد از سرفه یا عطسه بشویید.درست است تعداد دفعات خیلی زیاد می شود درست مثل تعداد دفعاتی که اگر شما در اورژانش یا اتاق عمل مشغول به کارمی بودید این کار را انجام می دادید.

2- وقتی عطسه یا سرفه می کنید دهان خود را بپوشانید :اگر دستمال ندارید از شانه یا گودی آرنج خود استفاده کنید.اگر این ذرات به لباس یا یقه شما منتقل شوند خیلی بهتر است از اینکه در هوا و بین افراد دیگر انتشار یابند.بعد دستهای خود را بشویید. در ضمن اجسام صاف مثل سکه بیشتر از اجسام زبر و منفذدار مثل کاغذ ویروس را منتقل می کنند.

3- در خانه بمانید: اگر بیمار هستید در خانه بمانید و همیشه دستهای خود را بشویید تا دیگران را آلوده نکنید.

4- صورت خود را لمس نکنید: دستهای خود را از غشاهای مخاطی ( چشم- دهان - بینی ) دور نگه دارید چون ویروس از این راه ها وارد بدن می شود.

5- از افراد بیمار دوری کنید.

6- توصیه های سازمان جهانی بهداشت درصورت ابتلا به بیماری: درخانه بمانید، استراحت بسیار، مصرف مایعات فراوان، پوشاندن دهان و بینی خصوصأ هنگام سرفه و عطسه، شستشوی مرتب دستها با آب و صابون، آگاه کردن افراد خانواده و فامیل از بیماری خود، مراجعه به پزشک در صورت شدت گرفتن علائم ؛ نظیر تنگی نفس، ضعف و خستگی شدید، سردرد و سرگیجه شدید، استفراغ و تهوع غیر قابل کنترل.

راههای درمان

واكسن‌های مختلفی در دسترس است كه خوك‌ها را در مقابل آنفلوانزاى خوکی ایمن می کند .اما در حال حاضر هیچ واكسنی كه بتواند برای انسانها در مقابل آنفلوآنزای خوکی ایمنی ایجاد کند در دسترس نیست .

واكسن آنفلوانزاى فصلى ممکن است بر ضد H۳N۲ خوکی كمك کننده باشد ولی مطمئنا به ایمنی و پیشگیری از آنفلوآنزای خوکی نوع H۱N۱ کمک نخواهد کرد .

چهار دارو ضد ویروس متفاوت وجود دارد كه براى استفاده در ایالات متحده براى معالجه آنفلوانزا پروانه‌دار هستند: آمانتادین، amantadine, rimantadine, oseltamivir and zanamivir . تا زمانیکه ویروس ها به این چهار دارو حساس بوده اند می شد از هر چهار دارو استفاده کرد ، اما ویروس‌هاى آنفلوانزاى خوکی که جدیدا از انسانها جدا كردند به آمانتادین و ریمانتادین مقاوم هستند . حالا اداره سلامت ایالات متحده ، CDC استفاده از” oseltamivir " و " zanamivir ” را برای معالجه و یا پیشگیری از آنفلوآنزای خوکی پیشنهاد می کند . بر اساس اعلام "CDC”، دو داروی "Tamiflu” و "Relenza” كه داروهای رایج برای مقابله با آنفلوانزا هستند، برای مقابله با تمام گونه های كنونی آنفلوانزای خوكی نیز مؤثرند.

داروهایی که در سال های گذشته برای درمان انواع قوی آنفلوآنزا تولید شده اند، توانایی خوبی برای کمک به مبتلایان به آنفلوآنزای خوکی دارند. در حقیقت همه گیری جهانی بیماری هایی مانند آنفلوآنزای مرغی و سارس در سال های گذشته آمادگی مراجع درمانی را برای مقابله با همه گیری های جدید افزایش داده است.

این در حالی است که برخی از پزشکان معتقدند كه استفاده زیاد از داروهای ضد ویروسی می‌تواند میكروبها را به این داروها مقاوم كند.

مقامات سازمان جهانی بهداشت در این زمینه گفته اند که ۴ تا ۶ ماه طول می کشد تا اولین واکسن برای مبارزه با این ویروس عرضه شود.

دکتر ریچارد بسر، جانشین مدیر مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها در جلسه توجیهی کاخ سفید در 26 آوریل گفت: "هرگاه ما شاهد ظهور یک گونه تازه آنفولانزا هستیم، کار خود را در صورت نیاز با تولید یک واکسن شروع می کنیم. ما ذخیره هایی از دانه ها ایجاد کرده ایم، ویروس را شناسایی کرده ایم و گفتگوها در حال انجام هستند، پس به این ترتیب اگر تصمیم گرفته شود که باید واکسنی تولید شود، ما می توانیم برای دستیابی به این هدف سریعاً اقدام کنیم."