وحشت از کم‌آبی در مازندران

بر اساس تازه‌ترین گزارش پیش‌بینی فصلی مرکز اقلیم‌شناسی کشور که از سوی هواشناسی مازندران به دست آمده است، در زمستان پیش رو نیز شاهد کاهش بارندگی هستیم.

طبق گزارش هواشناسی در 9 ماهه اول سال 97 حدود 459 میلی‌متر بارش باران در مازندران به ثبت رسید که در مقایسه با دوره آماری بارش‌ها دراین خطه شمال کشور حدود هشت درصد کاهش یافته است و این کاهش در مناطق کوهستانی به حدود 6/11 درصد رسیده. 

طبق گزارش مرکز اقلیم‌شناسی، زمستان پیش رو با افزایش حدود 5/1 درجه‌ای دمای هوا همراه خواهد بود. حال نه تنها بارندگی زمستان امسال سفره‌های زیرزمینی را سیراب نخواهد کرد، بلکه با بالا رفتن دمای هوا که خود به نوعی ناشی از کمی بارش است، شاهد تبخیر بیش‌تر آب‌های سطحی و زیرزمینی خواهیم بود. علاوه براین به نظر کارشناسان افزایش دمای هوا منجر به آب شدن زودرس برف و یخچال‌های البرز و عملاً مانع از ذخیره‌سازی آب برای فصول گرم می‌شود. حال اگر این مشکلات را در کنار مصرف بی‌رویه آب در بخش‌های مختلف به‌ویژه کشاورزی استان قرار دهیم، وضعیت خطرناکی را می‌توان برای آینده اقلیمی مازندران تصور کرد. مثال بارز و عینی آن کشت دوم برنج است که حدود یک دهه است که در مازندران رواج یافته و امروز یکی از اقدامات بحران آفرین برای ذخیره آب‌ها زیرزمینی محسوب می‌شود. همچنین در تازه‌ترین گزارش از شرکت آب و فاضلاب شهری مازندران، میزان مصرف آب شرب در استان طی سه ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته هفت درصد افزایش داشته است. حال آن‌که بر اساس همین گزارش سالانه حدود 28 درصد منابع آب آشامیدنی مازندران هدر می‌رود که مهم‌ترین عامل آن فرسودگی و شکستگی خطوط توزیع عنوان می‌شود که 15 درصد منابع آب شرب در این بخش هدر می‌رود. این در حالی است که بر اساس گزارش‌ها تراز منابع آب زیرزمینی استان در دوره 10 ساله گذشته 80 میلیون متر مکعب کاهش داشته و همچنین چشمه‌های استان نیز امسال نسبت به سال گذشته حدود 40 درصد کاهش در آبدهی را تجربه کردند. مازندران دچار پدیده خشک‌سالی دو طرفه مدیرکل هواشناسی مازندران اظهار کرد: غالباً خشک‌سالی‌ها در کشورها و مناطق دیگر دنیا تحت تأثیر گازهای گلخانه‌ای یا گرم‌شدن تدریجی زمین اتفاق می‌افتد، اما خشک‌سالی که استان مازندران را تهدید می‌کند، هم از سوی تغییرات جوی و هم از سوی مصارف انسانی است. محمدرضا رضوی افزود: نباید مردم مصرف روزمره و کشاورزی خود را بر اساس آمار افزایش نقطه‌ای بارش‌ها تنظیم کنند، زیرا طبق دوره آماری، امسال نیز همانند سال‌های پیش شاهد کاهش روند بارش نزولات آسمانی هستیم. وی اظهار کرد: باید مردم بدانند که به ازای هر یک مترمکعب مصرف آب‌های زیرزمینی پنج سال بارش لازم است تا جبران شود و این موضوع مهمی است که همه مسئولان و مردم باید به آن توجه جدی داشته باشند. به گفته مدیرکل هواشناسی مازندران کشت برنج نه تنها بیش‌ترین خسارت را به ذخایر آب‌های زیرزمینی می‌زند، بلکه بیش‌ترین تأثیر را نیز از کاهش بارندگی و گرم شدن مازندران می‌پذیرد. وی گفت: در صورت هم‌زمانی فصل کشاورزی با زمان جاری شدن آب رودخانه‌ها و استفاده از آب‌های سطحی در فصل بهار یا به اصطلاح کشاورزی به‌موقع، حداقل خسارت به منابع آب خواهد خورد. رضوی به کشت دوم و سوم برنج اشاره کرد و افزود: متأسفانه این نوع کشت برنج که حدود یک دهه است در مازندران رواج یافته، در خشک‌ترین زمان سال و پایین‌ترین میزان آبدهی رودخانه‌ها اتفاق می‌افتد و لذا کشاورزان برای تأمین آب مورد نیاز به استخراج آب از سفره‌های زیرزمینی اقدام می‌کنند. گرم‌تر شدن زمین در مازندران با فعالیت‌های کشاورزی مدیرکل هواشناسی مازندران با اشاره به گرم‌تر شدن زمین و همچنین روند افزایش گرما در مازندران گفت: فعالیت‌های کشاورزی در خاک استان منجر به آزادکردن گاز متان می‌شود که 20 برابر بیش‌تر از گازکربنیک گرما تولید می‌کند. به بیان رضوی، کشاورزی بی‌رویه و مدیریت نشده و استفاده از ذخایر زیرزمینی به زودی آسیب جدی به اکوسیستم و اقلیم مازندران خواهد زد که در آن‌ تر و خشک با هم خواهند سوخت. چندی پیش نیز رئیس ستاد معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد که هم‌اکنون 56 درصد آب مصرفی بخش کشاورزی به دلیل بهره‌برداری نامناسب هدر می‌رود. وی همچنین میانگین راندمان آب در بخش کشاورزی کشور را حدود 44 درصد اعلام کرد و توضیح داد: مکانیزه نبودن بهره‌برداری، سنتی بودن کشاورزی و همچنین استفاده بی‌رویه از زمین برای بهره‌برداری بیش‌تر مهم‌ترین علت پایین‌بودن راندمان و هدررفت آب در بخش کشاورزی ایران است. کشاورزی سازگار با اقلیم باید محور کشت قرار بگیرد رئیس جهاد کشاورزی استان مازندران با بیان این‌که اخطارهای هواشناسی و دیگر نهادهای تخصصی باید جدی گرفته شود، گفت: در این مسیر باید کشاورزی سازگار و همچنین حفاظت‌شده محور کشت قرار بگیرد. عزیزالله شهیدی‌فر افزود: مدیریت مصرف آب مهم‌ترین مسأله در ادامه حیات کشاورزی است و خوش‌بختانه کشاورزان مازندران نیز پذیرفته‌اند که در حال حاضر و آینده با مشکل کمبود آب روبه‌رو هستیم. وی ادامه داد: در چند سال اخیر تحقیقات و اقدامات خوبی برای استفاده از اقلام کم‌آب‌بر شده است و این مسیر در آینده نیز ادامه دارد. رئیس جهاد کشاورزی مازندران گفت: استفاده از کشاورزی حفاظتی در کلزا و گندم، کشت برنج از طریق آبیاری تناوبی و اقلام برنج کم‌آب‌بر، کشت گلخانه‌ای و آبیاری تحت فشار از اقداماتی است که چند سال اخیر کشاورزان با همکاری جهاد انجام می‌دهند. شهیدی‌فر افزود: امسال برای نخستین سال از 200 هزار هکتار عرصه کشت برنج 60 هزار هکتار به صورت آبیاری تناوبی و مستقیم انجام شد که بیش از 50 درصد کاهش مصرف آب دارد. همچنین به گفته وی امسال 55 هزار هکتار کشت گلخانه‌ای در مازندران انجام شده است که نسبت به کشت در فضای باز مصرف کم‌تر آب و بازدهی 10 برابر بیش‌تر دارد. رئیس جهاد کشاورزی مازندران همچنین به کشت بیش از 20 هزار هکتار از اراضی استان به صورت کشاورزی حفاظتی اشاره کرد و گفت: در کشت حفاظتی دیگر از روش شخم و شیار استفاده نمی‌شود و بذر به صورت مستقیم در خاک کاشته می‌شود. وی افزود: وقتی که خاک‌ شخم نمی‌شود، فوایدی شامل افزایش طول عمر خاک، افزایش مقدار کربن خاک و تغییر در چرخه مواد غذایی در خاک را داراست. به هم زدن خاک، موجب آزاد شدن مقدار قابل توجهی دی‌اکسید کربن در جو می‌شود. شهیدی‌فر گفت: میزان مصرف آب استان در بخش کشاورزی سالانه حدود دو میلیارد و 700 میلیون متر مکعب است که از این میزان بیش از 200 میلیون مترمکعب مربوط به یک وعده کشت برنج است. وی در پایان گفت: به‌طور حتم با توجه شرایط آب و هوایی استان و هشدار‌های کارشناسان حوزه آب، باید کشت سنتی را کنار گذاشت و از روش‌های نوین کشاورزی استفاده کرد و در این راه جهاد کشاورزی و کشاورزان مازندرانی باید همراه با یکدیگر در این مسیر گام بردارند.