جهش تولید به معنای حرکت صعودی تابع تولید و جهش کلیه عوامل تولید، مشتمل بر سرمایه، نیروی کار، بهره‌وری و فناوری است. جهش اقتصادی فرآیندی است که در آن کشورهای در حال توسعه از تله درآمد متوسط گذر کرده و با شناسایی و تحریک پیشران‌های توسعه صنعتی، درآمد سرانه و قابلیت‌های فناورانه خود را افزایش داده و شکاف درآمدی و فناورانه خود را با کشورهای توسعه یافته، کاهش می‌دهند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، با توجه به فرصت پیش آمده برای ارتقای جایگاه بخش صنعت، معدن و تجارت در اقتصاد کشور وفق ابلاغ شعار «جهش تولید» از سوی مقام معظم رهبری در سال 1399 لازم است با مروری بر چالش‌های پیش روی این بخش با ایجاد انسجام و هماهنگی نهادی با سایر نهادهای ذی‌مدخل برای دستیابی به جهش اقتصادی و رونق تولید در کشور تلاش شود. از این رو در ادامه ضمن ترسیم مشکلات بخش صنعت و معدن در سال 1399 برنامه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت برای رفع این موانع ارایه شده است.
- چالش‌های پیش روی بخش صنعت و معدن
در سال 1399
عمده چالش‌های پیش روی بخش صنعت و معدن
در سال 1399 عبارتند از:
کاهش عرضه
دشواری تامین نهاده‌های وارداتی تولید به واسطه کاهش درآمدهای ارزی ناشی از کاهش صادرات نفت و عدم امکان گشایش اعتبار در نتیجه اعمال تحریم‌های یک‌سویه بر کشور، افزایش هزینه‌های مبادلاتی و نتیجتا افزایش هزینه‌های تولید را به دنبال داشته که این موضوع با شیوع ویروس کرونا موجب مزید علت و تشدید اخلال در زنجیره تامین شده است.
تعطیل و نیمه تعطیل شدن برخی واحدهای تولیدی در راستای اجرای سیاست‌های مقابله با همه‌گیری کووید-19 همچنین تشدید محدودیت‌های تجاری به واسطه مشکلات ناشی از تحریم علاوه بر کاهش درآمدهای ارزی کشور، تامین مواد اولیه و واسطه مورد نیاز تولید را با چالش مواجه کرد که این امر نیز در کاهش تولید و عرضه اقتصاد اثرگذار بوده است.
کاهش درآمدهای دولت در نتیجه اعمال سیاست‌هایی نظیر معافیت مالیاتی کوتاه‌مدت و کاهش درآمدهای ارزی ناشی از کاهش قیمت جهانی نفت و محدودیت‌های تجاری اعمال شده از سوی سایر کشورها همراه با تقبل بخشی از هزینه‌های درمانی و پرداخت یارانه تسهیلات به کسب وکارها و اقشار آسیب‌پذیر به افزایش کسری بودجه دولت انجامید که این موضوع موجب توقف روند کند اجرای پروژه‌های عمرانی شده و از این کانال نیز عرضه اقتصاد با محدودیت مواجه شد.
کاهش تقاضای موثر
تعدیل نیروی کار در نتیجه تعطیل یا نیمه تعطیل شدن برخی واحدهای تولیدی(صنعتی و صنفی) موجب کاهش پس‌انداز خانوار، تعویق در پرداخت اقساط و نتیجتا تشدید کاهش قدرت خرید خانوار شده که این امر موجب کوچک شدن تقاضای داخلی اقتصاد شده است.
افزایش تقاضای نقدینگی و کاهش درآمدهای ارزی و محدودیت در تامین کالاهای اساسی
خروج امریکا از برجام در سال 1397 و ایجاد فضای تنش‌زا علیه ایران توسط این کشور از یک سو و شیوع ویروس کرونا در اواسط زمستان سال 1398 از سوی دیگر به تشدید شرایط دشوار تولید و تجارت در کشور دامن زد. از این رو، این وزارتخانه با استناد به قوانین و اسناد بالادستی کشور و در راستای افزایش تاب‌آوری اقتصاد ملی در برابر شوک‌های بیرونی نظیر تحریم و پاندمی کرونا، ارتقای توان رقابت‌پذیری محصولات صنعتی و معدنی با استفاده حداکثری از توان داخل، توسعه صادرات غیرنفتی و مدیریت واردات با هدف صیانت از منابع ارزی محدود، ایجاد اشتغال پایدار و حفظ معیشت خانوار از تکانه‌های پیش‌بینی نشده، برنامه‌هایی را در 7 محور: 1- توسعه و تعمیق ساخت داخل در راستای جهش تولید؛ 2- مدیریت واردات و توسعه صادرات غیرنفتی؛ 3- توسعه معادن و صنایع معدنی؛ 4- توسعه فناوری و محصولات دانش‌بنیان؛ 5- مدیریت بازار و ساماندهی لجستیک تجاری؛ 6- بهبود فضای کسب وکار مرتبط با بخش صنعت، معدن و تجارت؛ 7- تامین منابع مالی و توسعه سرمایه‌گذاری را در دستور کار خود قرار داده است. یکی از اقدامات مهم این وزارتخانه برای عملیاتی کردن این برنامه‌ها در سال 1399 سازمان‌دهی پویش ملی «تولید، تداوم امید» است که نتایج اقدامات آن در هفته‌های گذشته به شرح ذیل است:
پویش ملی «تولید، تداوم امید» از روز 22/03/1399 با افتتاح طرح‌های بزرگ و پیشران صنعتی و معدنی در سطح کشور آغاز شده و هدف از آن افتتاح و بهره‌برداری هفتگی از طرح‌های صنعتی و معدنی در سراسر کشور است. در این راستا بهره‌برداری از ۲۰۰ طرح بزرگ و منتخب(پیشران) در سراسر کشور با اشتغال ۴۱ هزار نفر و سرمایه‌گذاری ۱۶۹ هزار میلیارد تومان در دستور کار قرار دارد. طرح‌های مورد نظر در این پویش ملی از میان 3800 طرح دارای پیشرفت فیزیکی بالای ۸۰ درصد انتخاب شده که بیشترین تاثیر را بر اشتغال، ارزش افزوده، صادرات و تکمیل زنجیره تولید محصولات صنعتی دارد.
مشخصات طرح‌های به بهره‌برداری رسیده
در پویش ملی «تولید، تداوم امید»
هفته 1: در دور نخست اجرای پویش ملی «تولید، تداوم امید» 5 طرح بزرگ صنعتی و معدنی در 4 واحد صنعتی مستقر در استان‌های اصفهان و خراسان رضوی با مجموع سرمایه‌گذاری بیش از 4 هزار 860 میلیارد تومان و اشتغال‌زایی 1270 نفر به بهره‌برداری رسید.
هفته 2: افتتاح پست‌های اصلی توزیع برق ۴۰۰ و ۶۳ کیلوولت شهید خرازی در شرکت فولاد مبارکه و طرح سپاهان باتری پروژه نورد گرم شماره ۲ شرکت فولاد مبارکه مزین به نام شهید سپهبد قاسم سلیمانی از برنامه‌های دور دوم این پویش ملی بود.
هفته 3: افتتاح 4 طرح و واحد صنعتی در استان‌های البرز و قزوین و 7 طرح صنعتی در استان‌های اردبیل و خوزستان از عملکرد هفته سوم این پویش بوده است. 11 طرح مورد بهره‌برداری در هفته سوم پویش ملی «تولید، تداوم امید» در زمینه تولیدات انواع قطعات خودرو، پروفیل UPVC، صنایع سلولزی، خط تولید رباتیک قطعات خودرو، دوربین مدار بسته، پمپ‌های چند فازی سرچاهی صنعت نفت و گاز، پمپ تراک تزریق سیمان در چاه نفت و ساخت قطعات شامل ماشین کاری، ساخت مخازن ذخیره و سازه‌های صنعتی فعال هستند.
هفته 4: بهره‌برداری از یک واحد صنعتی تولیدکننده فیلم(B.O.P.P) با سرمایه‌گذاری 100 میلیارد تومان و اشتغال‌زایی بیش از 80 نفر و راه‌اندازی مجدد و احیای شرکت گلریز پلیمر قم با سرمایه‌گذاری بیش از 430 میلیارد تومان و اشتغال 84 نفر در این هفته انجام شد.
هفته 5: در این هفته 3 طرح صنعتی و بازرگانی با مجموع سرمایه‌گذاری 2400 میلیارد ریال و اشتغال‌زایی 190 نفر به بهره‌برداری رسید. همزمان با این طرح‌ها، طرح بازسازی 5 انبار ذخیره کالاهای اساسی در مجتمع انبارهای مکران(طریق‌القدس) نیز به بهره‌برداری رسید. ظرفیت این انبارها 180 هزار تن و سرمایه‌گذاری انجام شده برای بازسازی آنها 200 میلیارد ریال بوده که توسط شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران تامین شده است. اشتغال این طرح نیز 40 نفر است.
علاوه بر اقدامات برشمرده، طرح بزرگ و پیشران صنعتی و معدنی مجتمع ذوب آهن پاسارگاد در شهرستان کوار افتتاح شد. این مجتمع با ظرفیت اسمی سالانه ۱.۸ میلیون تن آهن اسفنجی و ۳.۴ میلیون تن گندله آهن دارای مجموع سرمایه‌گذاری ۵۱۰۰۰ میلیارد ریال و اشتغال ۶۷۴ نفر است. برای راه‌اندازی بخش آهن اسفنجی این مجموعه ۲۶ هزار میلیارد ریال هزینه شده و اشتغال‌زایی ۳۷۶ نفر را ایجاد کرده است. در بخش گندله‌سازی نیز افزون بر 25 هزار میلیارد ریال هزینه شده که اشتغال‌زایی ۳۵۰ نفر را به دنبال داشت. در ادامه یک طرح صنعتی با مجموع سرمایه‌گذاری 2500 میلیارد ریال و اشتغال‌زایی 122 نفر به بهره‌برداری رسید.
هفته 6: در این هفته 4 طرح صنعتی در استان‌های گیلان و مرکزی با مجموع سرمایه‌گذاری بالغ بر 857 میلیارد تومان و اشتغال‌زایی مستقیم برای 347 نفر به بهره‌برداری رسید. 2 طرح صنعتی گیل‌آرا بافت‌کاسپین و آرین‌تخته در استان گیلان با مجموع سرمایه‌گذاری 806 میلیارد و 700 میلیون تومان و اشتغال مستقیم 272 نفر و 2 طرح صنعتی بسپار فوم تولیدکننده انواع فوم مستقر در شهرک صنعتی زرندیه و هخامنش پارس تولیدکننده انواع روغن صنعتی مستقر در استان مرکزی با مجموع سرمایه‌گذاری 50 میلیارد تومان و اشتغال‌زایی مستقیم برای 750 نفر مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
هفته 7: در این هفته در استان آذربایجان غربی 4 طرح صنعتی ایجادی و توسعه‌ای با اولویت «جهش تولید» به بهره‌برداری رسید. طرح نخست، واحد تولید ایمپلنت با فناوری روز است؛ این واحد صنعتی با سرمایه‌گذاری بیش از 35 میلیارد تومان برای 30 نفر به صورت مستقیم اشتغال‌زایی کرده است. طرح دوم افتتاح شرکت «صنایع غذایی ایرانیان ارومیه» با اشتغال‌زایی مستقیم برای 160 نفر و سرمایه‌گذاری بیش از 170 میلیارد تومان بوده است. دو طرح دیگری که در قالب برنامه جهش تولید و تداوم امید به بهره‌برداری رسیدند، واحدهای تراکتورسازی ارومیه و نماکاران هزاره سوم بودند.