کم کم به ماه محرم نزدیک می شویم ماهی که اسلام به برکتش زنده و پابرجاست.
در مقطعي از تاريخ زندگاني بشر، حادثهاي بزرگ وحماسهاي شورانگيز اتفاقافتاد كه سبب تأثيرهاي فراواني در زمان خود، همين طور تا عصر حاضر گرديد. امام حسين علیه السلام با هدف اصلاح، دگرگوني و نوسازي در تمام ابعاد شخصي و اجتماعي گام برداشت؛ راه و روش و منش آن حضرت نيز تفسير كننده اهتمام و تلاش ايشان براي ماندگاري دين ناب محمدی، در طول تاريخ است، حماسه بزرگ كربلا تبلور يك حركت اصلاحي است كه امام آن را براي يك دگرگوني عظيم آفريد، حركتي كه سبب تداوم آيين پيامبر (ص)در طول تاريخ بشر گشت.
اما قبل از تحقق حماسة عاشورا، پيامبران، به ويژه خاتم آنان حضرت محمد مصطفی صلي الله عليه و آله وامام علي علیه السلام وسپس وقوع آن، همه امامان؛ و تمامي بازماندگان حادثه عاشورا، بر آن امام همامگريه كردند و پيوسته به يادش مجالس عزا و سوگواري برپا نمودند. فلسفه عزاداري و اشك ريختن چيست؟ چرا رسول خدا صلي الله عليه و آله و امامان معصوم در سوگ شهادت امام حسين علیه السلام و يارانش ميگريستند؟ و چرا مسلمانان، به ويژه شيعيان در ماههاي محرم و صفر بلكه در ايام سال مراسم عزاداري برپا ميكنند؟چرا بايد بعد از گذشت نزديك به چهارده قرن، ياد آن حماسه غمانگيز را زنده نگهداريم و مراسمي براي آن برپا كنيم؟...
هر انساني به سادگي در مييابد كه حوادث گذشته هر جامعه
و آييني ميتواند درسرنوشت و آينده آن آثار عظيمي داشته باشد. بسياري از حوادث
كه در جاي خود دارايآثار و بركاتي غير قابل انكار بودهاند، ميتوانند با بازنگري
و بازسازي مراتب و اهداف آن را دوباره در جامعه بيابند. در همه جوامع بشري مرسوم
است كه از حوادث گذشته خود ياد ميكنند؛ و به آنها احترام ميگذارند، بلكه عقلاي
عالم براي بزرگداشت دانشمندان و مخترعان و قهرمانان ملي و ديني خود آيينهاي
بزرگداشتي منظور مينمايند، اين كار بر اساس يكي از مقدسترين خواستههاي فطري
كه از آن به حسّ حقشناسي تعبير ميشود، رخ ميدهد.
افزون بر اين، گاهي ياد آن خاطرهها، همانند تجديد واقعي آنها سبب تأثيري همانند وقوع آن، ميشود، بنابراين هدف از عزاداريها و مراسم حماسه عاشورا، احياي فلسفة عاشورا و استمرار بخشيدن به قيام خونين امام حسين علیه السلام است. در نتيجه گراميداشتن عاشورا و عزاداري در طول تاريخ داراي اثرهاي مفيد و ارزشمندي بوده است ازجمله:
1 - احيا و زنده داشتن نهضت عاشورا موجب زنده نگه داشتن و ترويج دائمي مكتب قيام و انقلاب در برابر طاغوت هاست و تربيت كننده و پرورش دهنده روح حماسه و ايثار است.
2 - عزاداري نوعي پيوند محكم عاطفي با مظلوم انقلابگر و اعتراض به ستمگراست و به تعبير استاد شهيد مطهري : «گريه بر شهيد شركت در حماسه اوست. »
3 - زنده نگه داشتن عاشورا سبب ميشود گذشت قرون نتواند ميان پيوند روحيجامعه و مكتب، جدايي ايجاد نمايد و سبب ميشود، امت اسلام از تأثيرات و انحرافات دشمنان در امان باشند و مكتب را در پيچ و خم روزگار از تصرفها و بدعتها محافظت نمايد و از همين رو است كه استعمارگران براي نابودي ملتهاي اسلامي ميكوشند تارابطه آنان را با تاريخ پر افتخار صدر اسلام قطع نمايند تا با ايجاد خلا، زمينه القاي فرهنگ خود را فراهم آورند.
حضرت امام خميني در اين باره ميفرمايد :
« الان هزار و چهارصد سال است كه اين منبرها، با اين روضهها و با اينمصيبتها و با اين سينه زنيها ما را حفظ كردهاند. »
الف) قيام امام حسين علیه السلام به منظور جهت دادن به مردم صورت گرفت، زيرا وقتي مشاهده كرد كه مردم در هياهوي تبليغاتي دشمنان و حاكمان فاسق دچار سرگرداني شدهاند، حاضر شد خون خود را در راه خدا بدهد تا مردم از حيرت ضلالت و گمراهي به سوي حقيقت نور هدايت شوند.
مجالس عزاداري امام حسين علیه السلام نيز همين رسالت را، دارا هستند كه در جهاني كه نظامهاي سرمايه داري، با ترويج فرهنگ خويش دست و پاي انسانها را با غل و زنجيرِ شهوت و هواهاي نفساني بسته است و سبب خلا معنويت در زندگي امروز انسانشده مجالس حسيني باعث بيداري و رهايي انسان از قيد شهوتها گردد. آنچه در اينمجالس رخ ميدهد، چيزي جز معنويت و جلا دادن به روحهاي خسته نيست.
ب) شناساندن انسان كامل؛ آنچه
بيشتر در مجالس حسيني ياد ميشود اوصاف و صفات و اهداف قيام آنحضرت است. از
اين رو مخاطب اين مجالس در مييابد كه حسين انسان كامل و وارستهاي است كه
نه به سبب هواي نفس و يا از روي لهو و لعب، بلكه براي اصلاح امت و انسانيت
جان خود را در طبق اخلاص گذاشت. بدين سان يادآوري آن حضرت و يارانش سبب الگوسازي
براي انسانهايي ميشود كه سرگذشت او را ميشنوند. اگر مجالس عزاداري به صورت
صحيح برگزار شود، سبب ميگردد كه الگوهاي ناب از الگوهاي بيارزش شناخته شود
و به گونهاي موجب استحكام ارزشهاي الهي درجامعه گردد، بنابراين خاطره امام
و ياوران باوفايش تكرار تاريخ را متذكر ميشود و وفاداري و شناخت و الگو قرار
دادن انسان كامل، پيامد اين مجالس است.
ج) ايجاد معنويت در جامعه؛ مهم ترين اثري كه بر برگزاري مجالس عزاداري مترتب است، اين است كه جامعه انساني كه در پي مشكلات خويش از معنويت و صفاي باطن دور گشته است، لااقل براي مدتي حال و هواي ديگري بيابد و شيعيان در مدتي از زمان در جوي از معنويت و صفا قرار ميگيرند و سبب زنده سازي و احياي دل و تقويت ترس و اميد به رحمت الهي ميگردد تا در پي آن جامعه به سوي اصلاح و سازندگي معنوي و مادي ناب به پيش رود. بنابراين آنان كه به درستي و با خلوص نيت به عزاداري ميپردازند، پس از گذشت و تكرار اين معنويات، شخصيتي خدايي پيدا ميكنند و بينش و معنويت آنان رشدي غير قابل انكار، پيدا خواهد كرد.
كنجكاوي جوانان و نوجوانان درباره برگزاري اين مراسم و دريافتن آنان، دليل برگزاري مراسم سوگواري و در نتيجه رسيدن به اهداف امام حسين علیه السلام و شناخت شخصيت آن حضرت، بدون اراده، تأثيري عميق در دل خواهد گذاشت.
اكنون كسي چون امام حسين
علیه السلام كه داراي بزرگترين و با فضيلتترين صفات انساني و الهي است، در
مقطعي از زمان به گونهاي منحصر به فرد به شهادت ميرسند و اين جان نثاري
نيز براي خويشتن نبوده، بلكه براي رساندن رسالت خويش و محفوظ ماندن دين
خدا بوده است.
آيا كسي كه فطرتي پاك دارد، ميتواند در مقابل اين حماسه بزرگ ساكت بنشيند و اين خواسته دروني خويش را ظاهر نسازد؟ خداوند متعال آن چه را كه در كربلا رخ داده است، قبل از رويداد آن به برخي از پيامبران علیه السلام وحي نموده است و آنان بر آن امام همام علیه السلام گريه كردهاند. بنابراين گريه براي امام حسين علیه السلام از ابتداي عالم وجود داشته و انبياء الهي نيز براي آن حضرت گريستهاند.
مقام معظم رهبری در مورد مسئله محرم و عاشورا می فرمایند: « باید بگویم که روح نهضت ما و جهت گیری کلی و پشتوانه پیروزی آن، همین توجه به حضرت اباعبدالله(ع) و مسایل مربوط به عاشورا بود. اگر در جامعه ما، عشق به امام حسین(ع) و یاد او و ذکر مصایب و حوادث عاشورا معمول و رایج نبود، معلوم نبود که نهضت با این فاصله زمانی و با این کیفیتی که پیروز شد، به پیروزی می رسید. مسلماً شرکت در مجالس مذکور ثواب اخروی دارد، اما ثواب اخروی مجالس عزا، از چه ناحیه و به چه جهت است، مسلماً مربوط به جهتی است که اگر آن جهت نباشد، ثواب هم نیست. بعضی از مردم متوجه این نکته نیستند. همه باید در این مجالس شرکت کنند، قدر مجالس عزاداری را بدانند، از این مجالس استفاده کنند و روحا و قلباً، این مجالس را وسیله ای برای ایجاد ارتباط و اتصال هرچه محکم تر میان خودشان و حسین بن علی علیه السلام، خاندان پیغمبر و روح اسلام و قرآن قرار دهند. این از وظایفی که در این خصوص مربوط به مردم است.»
از زماني كه حضرت امام حسين (ع) و ياران باوفايش در كربلا به شهادت رسيدند، دشمن قصد داشت اين قيام را خاموش كند و اهداف آن را نابود گرداند؛ لذا از همان روزهايي كه كاروان اسرا را از شهري به شهر ديگر مي بردند، با عنوان خارجي از آن ها ياد مي كردند.
اهل بيت امام حسين (ع) از همان روز واقعه سعي مي كردند با سوگواري اهداف اين نهضت را براي مردم روشن سازند. امام سجاد (ع) كه خود شاهد صحنه ي ناگوار و خونبار واقعه ي كربلا و ماجراي بعد از آن بود، براي زنده نگه داشتن ياد و نام شهيدان و براي جلوگيري از فراموش شدن آن واقعه ساليان دراز عزادار بود و به اندك مناسبتي اشك از ديدگانش جاري مي شد بعد از امام سجاد (ع) هر يك از امامان (عليهم السلام) اين راه را ادامه دادند و مردم را به برگزاري مراسم سوگواري تشويق مي كردند و خود عزادار بودند.
همچنين شاعران را به سرودن مرثيه در واقعه ي كربلا تشويق مي كردند. ائمه ي معصومين (عليهم السلام) آن قدر بر سوگواري امام حسين (ع) تأكيد داشتند كه معتقد بودند؛ اجر سوگواری امام حسين (ع) با خداوند است و اشك بر آن امام شهيد (ع) باعث بخشايش گناهان مي شود و هر كس روز عاشورا را روز مصيبت بداند و اندوهگين باشد، در روز قيامت شادمان محشور خواهد گشت.
بی عشق حسین جهان چه ارزش دارد
بی روی حسین جنان چه ارزش دارد
با ذکر حسین است زبانرا قیمت
بی ذکر حسین زبان چه ارزش دارد
گر عشق حسین نباشد اندر جنت
جنت به حسینیان چه ارزش دارد
با مهر حسین اگر نباشد دل و جان
دل بهر چه است وجان چه ارزش دارد
بزمی که درآن ذکر نشد نام حسین
آن مجلس و آن مکان چه ارزش دارد