سیر همدان به عنوان محصولی راهبردی با کیفیت جهانی سالهاست که با دستهای خالی از صنایع فرآوری و بسته بندی، میسوزد و میسازد؛ اما لب به شکوه و گلایه باز نمیکند مبادا که دل سیرکاران را از خود برنجاند.
به گزارش ایرنا، دل زمین خشک و تفتیده شکافته میشود؛ خوشههایی مروارید گونه بیرون میغلطد و رایحه تندِ مشام آزارش بر سراسر مزرعه پاشیده میشود.
هُرم گرمای تیر ماه هم مانع بیل زدنهای پیاپی کارگران و شکافتن مزرعه نمیشود و در پی آنها نوجوانانی با فراغت از مدرسه اینجا درس نان آوری حلال میآموزند.
رقابت دستهای نازک و کار نکرده اشان در ربودن خوشههای سفید و پر کردن کیسه هایشان تماشایی است بلکه نگاه تحسین آمیز صاحب مزرعه را جلب کنند.
اینجا یکی از صدها مزرعه کوچک سیر است و سیرکاری را همدانیها همچون سنتی دیرین پاس میدارند.
گرد و غبار برخواسته از خاک داغ و خشک و آمیختنش با عطر تند و تیز سیر وادارم میکند که از چند و، چون کار مزرعه داران این دیار بپرسم و حاج آقا مظاهری لختی از کار میایستد و چفیه عرق آلوده اش را دوباره بر سرو رویش میکشد و پاسخ میدهد: 'مزرعه باید خشکیده باشد تا گل و لای به خوشههای سیر نچسبد و محصول سالم و پاکیزه از دل خاک بیرون بیاید. ۲۰ روز قبل از برداشت باید آبیاری قطع شود' عدهای او را پدر سیر همدان مینامند؛ بس که غم سیر خورده است!
با این توضیح کوتاه نگاهم را از جنب و جوش بچهها و چهرهی عرق ریزان میگیرم و زمین مزرعه را میکاوم ....
هیچ خبری از ادوات و ماشین آلات کشاورزی نیست که یاریگر دست و بازوی خستهی کشاورزان باشد؛ هیچ نشانی از آبیاری نوین هم نمیبینم. دیده هایم حاکی از پایبندی سیرکاری همدان بر تجربههای سنتی است.
این پایبندی ناخوشایند و رنج آور را علی آقا که دوشادوش پدر پیر و خبره اش بیل میزند، اینگونه توجیه میکند: مزارع سیر خرد و محدود هستند و آوردن تجهیزات صرفهی اقتصادی ندارد و به ناچار روال پرزحمت اجدادمان در سیرکاری را ادامه میدهیم. با وجود نبود بذر اصلاح شده، سیر همدان در کیفیت عصاره و ماده موثره در جهان بی مانند است؛ گواه این ادعا نتایج آزمایش خارجیها بروی این محصول است.
اما صد حیف برای این محصول که نه قیمت تضمینی دارد، نه خریداری آن سوی مرزها و نه صنعتی درون کشور برای فراوری؛ خلاصه کنم دل سیرکاران همدانی مثل سیر و سرکه مدام میجوشد'
جوشش نبودنها و کمبودها از سر و روی مزارع سیر، دلم را به درد میآورد و راهی ام میکند برای یافتن درمان و درمانگری.
برای او که خود سلطان داروهای شفابخش است؛ اگرچه رایحه بد و مزه تندش هر شامهای را میراند، اما تلخی و بیمارگریزی خاصیت همه التیام دهنده هاست.
معجزه گری سیر تا عمق تاریکی 'سِیزان' خانه مادربزرگ فرو میبرد؛ زیرزمینی که کوزههای سفالی کوچک و بزرگ سیرترشی از یک تا هفت ساله به داروخانهای اعجاز انگیز تبدیلش کرده و کیمیاگرانه مزاجهای سرد غذا را به گرمی و درد را به تسکین میرساند.
در اندیشه آنم که رُستنی چنین شگفت انگیز که طعنه به همه روییدنیهای مفید خاک میزند، طعم تندش میتواند دهان هر تحمریمی را بسوزاند و دانههای مرواریدی که با اندکی تراش و خراش میتواند متاعی ارزآور برای همدان که نه برای ایران باشد، چرا اینگونه رنجور و گوشه گیر میماند.
** چشم سیر در پی همدان ۲۰۱۸
مظلومیت سیر و سیرکارانی که قول داده ام گلایه هایشان را به گوش مسئولان برسانم مرا روبروی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت همدان مینشاند که دغدغه دارد. دغدغه مندی او اگر مرحم دردهای سیرکاران نباشد، اما امیدی که در لابه لای واژه هایش سر بر میآورد به گشایش در گره مشکلات سیر امیدوارمان میکند.
حمیدرضا متین از سیب زمینی، سیر، گردو و انگور به عنوان محصولات شاخص همدان یاد میکند که سیر در این گروه محصولی راهبردی محسوب شده و قابلیت فرآوری و ارزش افزوده بیشتری دارد.
او از نقصان در کارخانجات و صنایع تبدیلی همدان و رشد نکردن آنها پا به پای محصولات کشاورزی و مواد معدنی گلایهمند است؛ نقیصهای که ریشه اش را در گذشتههای دور همدان باید جستجو کرد.
صحبت از پیشینهی صنایع تبدیلی سیر در این خطه که میشود، تنها کارخانه فراوری سیر را یاد میکند که خلاقانه از ضایعات و دور ریز سیر، پودر و خلال تولید میکرد، هم خودش راضی بود، هم کشاورزان و هم صدها کارگری که سفره شان پربرکت بود.
اما تعطیلی این کارخانه بین سیر و صنعت جدایی انداخت و از آن پس دیگر سیرکاران روی خوش ندیدند.
متین به پشتوانه وعده پشتیبانی دولت از سرمایه گذاران تاکید میکند، کسانی که استطاعت مالی و فنی برای راه اندازی کارخانه فرآوری داشته باشند بی تردید مورد حمایت و تشویق قرار گرفته و دستشان را به گرمی میفشاریم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت همدان به انتخاب این دیار به عنوان پایتخت گردشگری آسیا در سال ۲۰۱۸ میلادی و آمدن سرمایه گذاران و تیمهای اقتصادی به این دیار و مجاب کردنشان برای مشارکت در چند طرح صنعتی بسیار خوش بین است. دعای خیر کشاورزان هم میتواند یار و یاور مسئولان باشد.
** سیر همدان نیازمند برند و بسته بندی.
اما درد سیر تنها با پیدا کردن سرمایه گذار دست به جیب و ساخت کارخانه درمان نمیشود؛ دردهای دیگری هم تن و جان سفید سیر را لکه دار کرده که رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی همدان آنها را بیشتر میشناسد.
او تولید ۳۵ درصد سیر کشور به دست تولیدکنندههای همدانی را دلیل کمیت ارزنده سیر میداند، اما علاوه بر فراوانی، خاصیت اسیدی، کیفیت این محصول را تا اندازهای ارتقا داده که هیچ محصولی قدرت رقابت با سیر همدان را ندارد.
داود شعبانی به ایرنا میگوید: سیر همدان در فقدان برندسازی و بسته بندی همچون ۵۰ سال قبل به صورت فلهای عرضه میشود و با این شکل و شمایل نه تنها مشتری جذب نمیشود بلکه قدرت دافعه هم دارد.
وجود افزون بر یکهزار و ۳۰۰ تولیدکننده سیر به داشتن انجمنی همنام سیر باهدف سر و سامان بخشیدن و یکصدا کردن سیرکاران محتاج است و شعبانی قول میدهد تشکیل انجمن را پیگیری کند.
** رایزنهای اقتصادی ایران مُبلغ سیر باشند
رئیس اداره تنظیم بازار جهادکشاورزی همدان نیز تبلیغ فراسرزمینی برای سیر را چاره کار میداند؛ کاری که تنها از دست رایزنهای اقتصادی فعال در سفارتخانههای ایران در کشورهای مختلف ساخته است.
داریوش سرحدی به ایرنا میگوید: قیمت نهایی سیر همدان بیشتر از قیمت جهانی است. کشورهای چین و افغانستان سیرهایی زیبا و ارزانتر از همدان تولید میکنند و این روزها بازار ظاهر زیبا و ارزان را میپسندد و از مقوله کیفیت غافل هستند. سیر همدان علاوه بر کاهش قیمت باید در پی تبلیغات مناسب هم باشد.
اصلاح ژنتیک، کشت و برداشت مکانیزه، انبارداری مدرن، فرآوری، بسته بندی، برندسازی، بازاریابی و فروش زنجیرهای از ملزومات سیر همدان برای خروج از پیله پوسیده سنت و پرواز در آسمان صنعتی شدن است.
این دگردیسی همان رویای شیرین و دیرینه سیرکاران همدانی است که اگر رنگ واقعیت بگیرد، جای هیچ گله و شکوهای باقی نمیماند.