روزنامه نصف جهان در شماره امروز خود همه راه هاي زنده کردن گاوخوني بررسي مي کند.
این روزها هر کسی از ظن خودش یار گاوخونی می شود تا نسبت به احیای این تالاب سخن بگوید. حالا هر کسی از هر دری برای ماندن تالاب حرف می زند، اما تا حالا که نه گفته های مسئولان دولتی به کرسی نشسته و نه راهکاری از بخش خصوصی توانسته نفس های تالاب را دوباره به زندگی برگرداند. راهکارها اما متفاوت است؛ دستورالعمل هایی که از حدود دو سال پیش به میان آمد و تا کنون هم ادامه دارد اما همچنان در حد شعار مانده است تا گاوخونی آخرین زخم های خشکسالی را نیز بر تن خود تجربه کند. تا حرف و حدیث های زیادی مبنی بر پیوستن این تالاب جهانی به افسانه ها از هر دم بر آید و اگر راهکارهایی که هرازگاهی از یک تریبون به گوش می رسد به مرحله اجرا در نیاید، معلوم نیست چه بر سر این تالاب گرانبها بیاید.
اگر به تاریخچه احیای گاوخونی برگردیم به یک چیز
می رسیم. همین دو سال پیش بود که اولین زمزمه ها مبنی بر استفاده از پساب برای زنده کردن گاوخونی به گوش رسید که در آن زمان کلانتری مدیر کل سابق محیط زیست اصفهان هم با آن موافقت کرد .
دقیقاً در هفتم خرداد ماه سال 92 بود که پس از عزم استانی برای احیای گاوخونی، جلسات متعددی با همین عنوان«احیای تالاب» در مدیریت ستاد بحران استان برگزار شد که نمایندگانی از سازمان حفاظت محیط زیست، شرکت آب منطقه ای، شرکت آب و فاضلاب و تعدادی از اساتید وکارشناسان زیست محیطی درآن حضور داشتند و ماحصل جلسات بنا به گفته مدیرکل ستاد بحران استانداری اصفهان ارائه طرحی تحت عنوان «استفاده از پساب تصفیه شده فاضلاب» برای مرطوب نگه داشتن بستر تالاب بود؛ طرحی که قرار شد سازمان حفاظت محیط زیست استان به عنوان متولی تالاب مطالعات کار را انجام داده و در صورت مثبت بودن نتیجه مطالعات روند اجرای طرح را پیگیری نماید.
مدیرکل ستاد بحران استانداری اصفهان در آن زمان درگفتگو با مهر در خصوص طرح احیای تالاب گاوخونی گفت که طرح استفاده از پساب تصفیه شده فاضلاب برای مرطوب نگهداشتن بستر تالاب در مراحل پایانی است و با اتمام مرحله مطالعات طرح، پیگیری برای تخصیص اعتبار و آغاز عملیات اجرایی انجام خواهد شد.
منصور شیشه فروش اعتقاد داشت تالاب گاوخونی یکی از مهمترین اکوسیستم های فلات مرکزی است وبرای جلوگیری از تبدیل شدن تالاب به کویر از طریق دفتر تالاب های سازمان محیط زیست طرح استفاده از پساب تصفیه شده فاضلاب برای مرطوب نگه داشتن بستر تالاب را پیگیری می کند.
همان زمان بود که معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان نیز از آمادگی شرکت آب و فاضلاب با توجه به اینکه حدود 90 درصد شهر ورزنه به سیستم شبکه فاضلاب متصل است سخن گفت و اینکه در صورت تأیید از سوی سازمان حفاظت محیط زیست و واگذاری فاضلاب از سوی آب منطقه ای، شرکت
آب و فاضلاب می تواند با انجام حدود 30 کیلومتر
لوله گذاری پس از تصفیه در هر ثانیه حدود 30 تا 40 لیتر فاضلاب تصفیه شده شهر ورزنه را به تالاب گاوخونی منتقل کند.
اما این طرح در حد حرف باقی ماند چرا که به گفته مجتبی قبادیان هیچ مکاتبه ای در این خصوص از سوی سازمان محیط زیست استان با شرکت آب و فاضلاب انجام نشد.
البته پاسخ مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان اصفهان هم قدری متفاوت با طرح ها وبرنامه هایی بود که معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب در مورد آن سخن می گفت. کیومرث کلانتری با تأکید بر اینکه این طرحی است که در حد حرف بوده و مصوبه ای در مورد آن به تصویب نرسیده است، علت شانه خالی کردن محیط زیست از مکاتبه را همین دلیل دانست. بماند که کلانتری مدیر کل وقت محیط زیست از پیگیری این طرح هم حرف زد چرا که او اعتقاد داشت مشکل تالاب تنها با تأمین حقابه رفع نمی شود و باید با پساب این مشکل را حل کرد.
دو سال گذشت، مدیران عوض شدند، کلانتری به کرسی خدمت دیگری منتقل شد و ظهرابی به جای او نشست و با ادامه اقدامات مدیر پیش از خود، درباره شرایط تالاب گاوخونی و رفع مشکلات آن در تاریخ 15 آبان 93 از جلساتی در زمینه احیای تالاب گاوخونی یاد کرد و گفت که طی هفته‌های گذشته در اداره محیط زیست جلسه‌ای تشکیل و مقرر شد برآورد دقیق در زمینه احیای زاینده‌رود و ایفای حقابه تالاب توسط سازمان شروع شده و ظرف شش ماه آینده تکمیل می شود که در پیگیری حقابه از وزارت نیرو مؤثر خواهد بود.
وی بیان داشت: در این راستا تجربیات سایر نقاط کشور درباره تالاب‌ها برای احیای گاوخونی مورد استفاده قرار گرفته و این روند ادامه دارد.
همه این اتفاقات در حالی افتاد که گمانه زنی ها بر این بود با آمدن رسول زرگرپور – استاندار جدید- که روزگاری به عنوان معاون وزیر نیرو به خدمت مشغول بود، مشکلات به سرعت حل خواهد شد و در زمانی که تالاب در خشکی مطلق به سر می برد و سرگردانی میان طرح ها و برنامه ها وجود داشت، مشکل حقابه های زاینده رود به سرعت به راه حل جدیدی خواهد رسید اما از آن زمان تاکنون هنوز هم دغدغه های خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی وجود دارد. این در حالی است که او هم تنها راه احیای گاوخونی را استفاده از پساب می داند:«نگرانی هایی درباره عدم تأمین آب تالاب گاوخونی برای دو سال آینده وجود دارد که باید مرتفع شود راهی جز انتقال پساب ها به تالاب گاوخونی جهت مبارزه با ریزگردها وجود ندارد زیرا در غیر این صورت در پنج سال آینده اصفهان با مشکلات زیادی درباره ریزگردها مواجه خواهد شد.عملیات این انتقال به خوبی در حال انجام است و باید با عزم استانی تسریع شود.»
اما در این میان خیلی ها که از بدنه دولتی خارج هستند و بخش خصوصی را در دست دارند با این موضوع مخالفند. به اعتقاد کوشافر عضو کمیسیون آب اتاق بازرگانی استان اصفهان، راهکار ماندن تالاب، جاری بودن زاینده رود است اما نه به این شکل و با این حجم کم.
سید احمد خاتون آبادی مدرس دانشگاه هم معتقد است که این حجم آب که برای کشت پاییزه کشاورزان رها شده است، دردی از دردهای تالاب را درمان نمی کند امری که استاندار مخالف آن است:« شایعات مبنی بر نرسیدن آب به تالاب گاوخونی مطرح شده که صحت ندارد.»
بماند که دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعت ورزنه در آخرین اظهار نظرش در گفتگو با ایسنا خاطرنشان کرده که بازگشایی چند مرحله‌ای زاینده‌رود برای کشت پاییزه شرق اصفهان موجب جاری شدن آب از طریق کانال‌های زهکش به سمت رودخانه و درنتیجه افزایش رطوبت تالاب گاوخونی شده است.
خلیلی ورزنه با اشاره به بازدید رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور در 14 فروردین سال جاری از تالاب گاوخونی، اظهار کرد: «حضور ابتکار در این منطقه را به فال نیک می‌گیریم البته این مقام مسئول نیز قول اعطای پساب‌های صنعتی و شهری اصفهان برای نجات این تالاب را داده است.»
وی تصریح کرده: ورود پساب‌ها به گاوخونی باید از طریق لوله یا کانال بتونی انجام شود زیرا با جاری کردن آن در بستر رودخانه در شرق اصفهان کشاورزان اقدام به برداشت خواهند کرد و آبی به تالاب نمی‌رسد.
باتمام این اظهارنظرات، وضعیت وخیم تالاب این سئوال را در اذهان ایجاد می کند که آیا تالاب گاوخونی بار دیگر زنده می‌شود یا اینکه کم کم به افسانه می‌پیوندد؟
با این مقدمه و با این تلقی که تا اینجای قضیه، لزوم و وجود شهرداری ها و
در آمدهای آن تا حدی روشن شد؛ به سراغ مشکلی که از قبل وجود داشت می رویم،
مشکلی که به دلیل پیچیده شدن مسایل و مصایب شهری و خواسته هایی که
شهروندان امروزی طلب می کنند، امروزه بیشتر نمایان شده است و باید زودتر
فکری به حال آن کرد.
شهرداری نیز مثل هر سازمان دیگری هم درآمد دارد و هم هزینه ولی از آنجا
که دسترسی به درآمدهای ناپایدار در شهرداری ها همواره آسانتر بوده، از
ابتدا بــه دنبال کسب درآمدهای پایدار نبوده اند و چون از ابتدا نیازهای
شهری به این وسعت نبوده، شهرداری ها به بودجه زیادی احتیاج نداشته اند، تا
اینکه رفته رفته نیازها افزایش یافت و از طرفی مصادف بود با افزایش ساختمان
سازی و افزایش بیشتر برای درخواست صدور پروانه ساخت؛ در نتیجه شهرداری ها
هم فرصت را مغتنم شمردند و بدون توجه به عواقب آن، اقدام به فروش تراکم
کردند، بدون اینکه زیرساخت های لازم برای این حجم تراکم ساختمان های مسکونی
و اداری و تجاری را فراهم کنند.
آنها با این هدف که تعداد ساختمان ها افزایش می یابد و با درآمد ناشی از
آن می توانند وظایف خود را بهتر انجام دهند، این راهکار نامناسب را تبدیل
به یک رویه جاری کردند، اما از آنجایی که این کار اشتباه بود، مشکلات
فراوانی را هم برای شهر و هم برای خود شهرداری ها به وجود آورد. خیابان ها و
کوچه های باریک و خانه ها و اماکن عمومی، بدون زیرساخت های لازم و حتی
پارکینگ های مناسب و ... برای شهروندان هم موجب بروز مشکلات فراوان شد. در
صورتی که اگر شهرداری ها متناسب با ظرفیت های هر منطقه پروانه با تراکم
کمتر صادر می کرد، قطعا این مشکلات به این حجم نبود که در آن صورت درآمد
کمتری کسب می شد، اما در عوض خدمات و هزینه های مناسبتر و کمتری برای آن
منطقه نیاز بود، در نتیجه مدیریت آن منطقه بهتر و آسان تر صورت می گرفت.
مشکل بعدی، مشکلی است که به خود شهرداری ها برمی گردد و این مسئله، برای
این سازمان تبدیل به بحران شده است. از طرف دیگر زمانی که درآمد شهرداری ها
افزایش یافت، اگر این درآمدها صرف تامین اهداف و وظایفی اصلی تر - که این
سازمان دارد- می شد و صرف همایش ها و هدایا به مدیران و کارکنان نمی شد،
هزینه های جاری تا این حد افزایش نمی یافت. ادامه این روند کم کم تبدیل به
یک رویه متداول شد و در نتیجه انتظار چنین درآمدهایی معقول به نظر می رسید،
اما حالا این درآمدها دیگر به آن حد قابل حصول و وصول نیست، اما هزینه های
شهرداری همچنان در آن حد کذایی باقی مانده است؛ زیرا دست و دل بازی در
هزینه کردن ها تبدیل به عادت شده است و تسهیلی برای اعمال مدیریت هزینه! به
همین دلیل این روزها به جای تغییر شیوه و نگرش و عادت دیرینه به دنبال
افزایش درآمد برای پوشش هزینه ها هستند، تا جایی که حتی از اعتبارات عمرانی
با یک تغییر ردیف کاسته و آن را در بودجه جاری هزینه می کنند که این خود
منشاء کسر بودجه های سنواتی شده و می شود و پیوسته در قالب اصلاح بودجه و
متمم های سنواتی آن، یکی پس از دیگری رخ می دهد و از کمیسیون ها و جلسات
شورا جهت تصویب سر در می آورد.
در حالی که این روش غلط است؛ زیرا مشکل سمت هزینه هاست. بنابراین قدم اول
برای با ثبات ساختن و پایدار کردن درآمدهای شهرداری ها، مدیریت کردن هزینه
های شهرداری است نه افزایش درآمد که خود نوعی انتقال فشار بر مردم و شهر و
شهروندان است. این شیوه مخرب و منسوخ، نیاز به اصلاح نهادهای موجود در همه
سطوح و سازمان های مرتبط با آن دارد که البته کاری بسیار دشوار است. از آن
جایی که نظارت و کنترل در کشور ما در همه حوزه ها ضعیف است، بدون شک سالانه
شهرداری ها هزینه های زیادی را صرف هدایا و کنفرانس ها و همایش هایی می
کنند که با اهداف این سازمان همراستا نیست. لذا قویا تاکید می شود قبل از
اینکه به دنبال درآمد پایدار برای شهرداری باشیم، درصدد اصلاح قوانین و
مصارف غیرضروری و پرهزینه این سازمان باشیم؛ زیرا اگر هم درآمدی حاصل شود،
قطعا این شیوه جاری اجازه ای به انباشت و صرف آن جهت دستیابی به اهداف
اصلی سازمان نخواهد داد و این بحران روز به روز بیشتر خواهد شد؛ درحالی که
کلید اصلی مشکل،کاهش هزینه های غیر ضروری و مدیریت و نظارت جاری و نوبه ای
بر هزینه هاست کــه کاهش هزینه ها خود درآمد و این به واقع قدم اول است .
عناوین دیگر روزنامه های اصفهان:
