استاد دانشگاه بوعلی گفت: بااین‌حال بافت‌های قدیمی بخشی از هویت شهری و تاریخ ماست که باید به آنها توجه شود و تا آنجا که ممکن است بهسازی و بازآفرینی صورت گیرد تا به‌عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی حفظ شوند.
حفظ تاریخ اجتماعی شهر با بازآفرینی بافت‌های قدیمی
عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه بوعلی‌سینا گفت: بافت‌های قدیمی بخشی از هویت شهری و تاریخ ماست که باید به آنها توجه شود و تا آنجا که ممکن است بهسازی و بازآفرینی صورت گیرد تا به عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی حفظ شوند.
به گزارش ایسنا؛ دکتر اسدالله نقدی اظهار کرد: شهر با ماهیت اجتماعی کالبدی مانند یک بافت زنده است و از یکسری اجزا به شکل مناطق و محلات تشکیل می‌شود که عمر متفاوتی دارد. شهرها پوسته می‌اندازند به طوریکه محدوده قدیمی‌تر و تاریخی‌تر آنها که عموما در محلات مرکزی شهر قرار دارند، نسبت به محلات جوان بیشتر عمر می‌کنند.
نقدی ادامه داد: باتوجه به اقلیم ایران مواد و مصالحی که در شهرسازی ما استفاده می‌شده است، اغلب خشت و چوب بوده که به مرور زمان دچار فرسایش می‌شود، گرچه برخی بناهای عمومی مثل نقش‌جهان یا سی و سه پل که در مواد و مصالح و ترکیبات ملاحظات بیشتری در ساخت آنها به‌کار رفته، ممکن است عمر بیشتری داشته باشند.
وی تصریح کرد: از آنجا که ما پدیده‌ای به نام میراث شهری داریم که به آن بخش از میراث فرهنگی یک کشور یا یک شهر که خاصیت شهری دارند، گفته می‌شود مثل بافت‌های تاریخی، بناها و ساختمان‌های شاخصی که در شهرها هستند، مسأله بافت‌ها را دارای اهمیت بیشتری می‌کند بنابراین هنگامی‌که از هویت و میراث شهری صحبت می‌کنیم که معرف خاطرات جمعی و عامل تشخص هر شهری به شمار می‌رود، بافت‌های تاریخی با عناوین مختلف جایگاه و اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند و با همه اشکالاتی که در کارکرد آنها ایجاد شده هنوز بخشی از هویت هر شهر هستند.
نقدی عنوان کرد: نکته مهم دیگر غفلت مردم و ساکنان و مدیریت شهری از نگهداشت و بهسازی یا به زبان عمومی تعمیرات بافت‌های قدیمی است که باید پا برجا بمانند و معمولا چون این کار انجام نشده و با توجه به اقلیم و مواد و مصالح به‌کار رفته نظیر خشت و گل، در مقایسه با مثلا اروپا که بیشتر از سنگ و یا آجر پخته استفاده کرده است، آسیب پذیرترند.
وی اضافه کرد: با این حال بافت‌های قدیمی بخشی از هویت شهری و تاریخ ماست که باید به آنها توجه شود و تا آنجا که ممکن است بهسازی و بازآفرینی صورت گیرد تا به عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی حفظ شوند.
این مدرس دانشگاه بوعلی‌سینا تصریح کرد: به همین اعتبار است که به باور راپاپورت و بسیاری افراد دیگر خانه، شهر و سبک و الگوی معماری امری فرهنگی بوده و متأثر از فرهنگ ساکنان و سازندگان آنهاست به طوریکه سبک باروک، گوتی، سبک مدرنیسم و یا سبک‌های مختلف معماری از ویژگی‌های فکری عصر و زمانه خودشان تأثیر پذیرفته است که البته بعدا می‌توانند تأثیر هم بگذارند.
معماری و بافت‌های شهری بخشی از شناسنامه ما محسوب می‌شود
وی افزود: به این اعتبار است که معماری و بافت‌های شهری بخشی از دیروز ما و به تعبیر بنده بخشی از شناسنامه ما محسوب می‌شود پس مهم هستند و برای اینکه بدانیم چه شهری داشتیم و شهر چه ارکان و عناصری داشته، بهترین مکان محلات تاریخی و بافت‌های فرسوده و بازشناسی آنهاست.
نقدی درباره خصوصیات محلات تاریخی خاطرنشان کرد: محلات بخشی از حیات تاریخی دیروز ماست و روابط همسایگی، نوع نگاه ما به فضا و مکان و تقسیمات کشوری را نشان می‌دهد به طوریکه محلات در گذشته بیشتر سبقه فرهنگی- اجتماعی داشته و انسان‌هایی از یک سنخ اجتماعی اما با شرایط و موقعیت‌های بالا و پایین اقتصادی در یک محله زندگی می‌کردند، برخلاف این دوره که عموما محلات رنگ و بوی اقتصادی دارد؛ به عنوان مثال ارمنی پولدار و ارمنی فقیر در محله ارمنی‌ها زندگی می‌کردند، یک تاجر بزرگ فرش و یک کارگر فرش در یک محله می‌زیستند، به این اعتبار که بخشی از نظام روابط اجتماعی ما را نمایندگی می‌کند، مهم است و یک نکته مهمتر هم دارد.
بافت‌های تاریخی به بهسازی و به‌روزرسانی نیاز دارند
وی اظهار کرد: برای اینکه بتوانیم در بازآفرینی و شهرسازی امروز هم از آن دانش و تجربه استفاده کنیم، نیازمند مطالعه و شناخت بافت‌های تاریخی و فرسوده هستیم. یک واقعیت این است که بافت‌های تاریخی ما اگر به بازسازی احتیاج نداشته باشند، به بهسازی و به‌روزرسانی نیاز دارند، برای اینکه به عنوان مثال برای بردن گاز به محله‌ای، خانه‌هایی که دارای سقف چوبی هستند، منع توجیه فنی دارند و باید برای این پاسخی پیدا کرد بنابراین بحث مرمت و بازسازی آنها نیاز به دانش خاص و توجه ویژه ما دارد اما انجام شدنی است.
وی ادامه داد: در کشورهای توسعه‌یافته این بافت‌ها به‌روز و سرزنده شده و دارای عملکرد شهری مثل گردشگری شده است، تجربه ما هم در اصفهان، کاشان، یزد و تبریز نشان می‌دهد وقتی به سراغ بافت‌های تاریخی و فرسوده رفتیم توانستیم از آنها محله قابل سکونت بسازیم.
افت اجتماعی و اقتصادی محلات با افت کارکرد
این عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا ضمن بیان اینکه مشکل این است که محلات فرسوده به مرور که دچار افت کارکردی می‌شوند، افت اجتماعی و اقتصادی هم پیدا می‌کنند، گفت: راه‌حل این است که ارزش اقتصادی و قابل سکونت بودن محله شهری را به آنها بازگردانیم چرا که تا وقتی آنها به لحاظ اقتصادی فاقد ارزش بوده و از لحاظ اجتماعی هم فاقد قابلیت و مطلوبیت سکونت باشند، احیا نمی‌شوند.
وی افزود: بنابراین محله وقتی محله می‌شود که با هویت و سرزنده باشد و مردم از زندگی در آن راحت باشند و لذت ببرند که این محلات عموما مورد بی‌توجهی و رهاشدگی قرار می‌گیرند و به مرور دچار فرسودگی و پیری بیشتر می‌شوند بنابراین سه رکن مدیریت شهری، ساکنان و شهروندان و بخش خصوصی باید وارد شود.
دولت، شهروندان و بخش خصوصی بافت‌های فرسوده را حفظ کنند
وی درباره رکن سوم توضیح داد منظور از بخش خصوصی، حرفه‌مندان و سرمایه‌گذاران و شرکت‌هایی است که در صنعت ساخت‌وساز فعالیت می‌کنند و عنوان کرد: بنابراین دولت، شهروندان و بخش خصوصی هر سه باید در این فرآیند باشند و بتوانند این محلات را تا حد امکان با به‌روزرسانی حفظ کنند.
وی خاطرنشان کرد: ترغیب ساکنان به ماندن و بهسازی و سرمایه‌گذاری و در کنار آن، ترغیب بخش خصوصی و فعالان صنعت ساختمان نه فقط در بخش مسکن بلکه سرمایه‌گذاری در بخش‌های تفریحی، فضاهای عمومی و فراغتی صورت پذیرد.
وی با بیان اینکه محلات یاد شده معمولا محلاتی هستند که علاوه بر فقر و فرسایش کالبدی، فقر فضای عمومی، فقر اجتماعی، فقر فراغتی و فقر دسترسی دارند، یادآور شد: این فقرها باید دیده شده و برایشان راه‌حل اندیشیده شود و تا وقتی این امکان نباشد قاعدتا این محلات جاذبه‌ای نخواهند داشت بنابراین باید تلاش کرد این محلات برای سکونت مردم و سرمایه‌گذاران شهری به منظور اجرای پروژه‌های محرک توسعه در این مناطق جاذبه داشته باشد به طوریکه می‌توان با یکسری پروژه‌ها و مداخلات در این محلات انگیزه ایجاد کرد، به این محلات شخصیت داد و باعث سرزندگی بیشتر در محله شد.
کارکرد گردشگری محلات
وی همچنین درباره کارکردهای محلات تاریخی بیان کرد: یکی از بهترین کارکردهایی که در محلات تاریخی می‌شود بر روی آن سرمایه‌گذاری کرد، موضوع گردشگری است، چه گردشگر داخلی و چه گردشگر بین‌المللی نمی‌روند شمال شهر تهران، همدان و یا تبریز را نگاه کنند چرا که برایشان جاذبه‌ای ندارد، آنها شهرهای مدرن بسیاری دیده‌اند بنابراین آنچه برایشان جذابیت دارد بافت‌های تاریخی و سبک زندگی سنتی ایرانی است.
وی ادامه داد: در محله شهشهان اصفهان خانه‌های قدیمی را احیا و بازسازی کرده‌اند و در حال حاضر به عنوان مهمانپذیر و هتل در حال استفاده از آن هستند و یا یکی از قطب‌های گردشگری اصفهان محله تاریخی جلفاست که اقدامات بهسازی برای آن انجام شده و به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده است.
تمایل همدانی‌ها به حفظ و بهسازی محلات تاریخی بالاست
وی اظهار کرد: مطالعاتی در محله‌های تاریخی همدان انجام گرفته که نشان داده تمایل مردم به حفظ و بهسازی به شکل بالقوه بالاست و به محله‌هایشان دلبستگی دارند اما تبدیل کردن توان بالقوه به توان بالفعل کار سختی است. در بخش خصوصی زمینه‌ها وجود دارد اما باید بسترهای اداری و قانونی مهیا شود و بخش خصوصی به شکل شفاف بداند بر فرض مثال اگر در محله جولان یا نظربیگ همدان سرمایه‌گذاری کرد، سرمایه‌اش محفوظ است و امنیت سرمایه‌گذاری وجود دارد و به شکل بلندمدت خواهد توانست از سرمایه گذاری خود بهره‌مند شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا یادآور شد: بافت‌های قدیمی یک فرصت هستند که اگر رها شوند یک تهدید شهری به شمار می‌آیند بنابراین نیازمند توجه و سرمایه‌گذاری هستند.
