به گزارش تابناک یزد اهمیت مسئله محیط زیست و منابع طبیعی را می‌توان در سخنان مقام معظم رهبری دریافت، ناخوشی طبیعت ایران را می‌توان از اخبار تکان دهنده‌ای که از خشک شدن دریاچه‌ها، تالاب‌ها، قنات‌ها و رودخانه‌های کشور خبر می‌دهد هم فهمید، از آتش گرفتن و خشک شدن جنگل‌های زاگرس و غرب کشور درک کرد و آن را از نابودی هکتارها پوشش گیاهی حاصل از معدنکاوی به وضوح ديد.
اینها همه، نشانه‌هايی از زخم‌هايی است که بر تن طبیعت و محيط زيست پيرامونمان رفته و می‌رود و می‌طلبد که توجه ویژه‌تري به آن شود تا از تبعات جبران‌ناپذیری كه تداوم اين روند در آینده به دنبال خواهد داشت، به نحوي جلوگيري شود.
خاتم، نام شهرستانی در جنوب استان يزد است که نامش سرسبزی و سرزندگی و نشاط را در ذهن مردم اين ديار كويري تداعی می‌کند چرا كه شاخص‌ترین گستره سرسبز و جنگلی استان را در خود جاي داده است.
از طرفي خاتم، قطب کشاورزی استان یزد و ذخیره‌گاه سفره‌های آب زیرزمینی استان نيز به شمار مي‌رود لذا تاكنون نيز كمتر مورد توجه توسعه‌گران صنعت بوده است.
البته در سال‌هاي اخير بسياري از دولتمردان با اين باور اشتباه كه توسعه اين شهرستان محروم تنها از طريق رونق صنعت و معدن در اين شهرستان اتفاق خواهد افتاد، به جان منابع طبيعي و محيط زيست اين منطقه افتاده‌اند.
آنها دقيقاً زمانی که استان يزد در حال گذر از بحرانی‌ترین شرایط خود از لحاظ خشک‌سالی‌ها، آلودگی‌های زیست‌محيطي و همچنین بيماري‌ها و سرطان است، در بکرترین و پاک‌ترین بستر حیات استان تصمیم بر ساخت يك مجتمع پتروشیمی اوره و آمونیاک گرفته‌اند.
صنعتی كه به اظهار كارشناسان از صنايع پرآبخواه محسوب مي‌شود و در هر ثانیه بیش از 200 لیتر از ناب‌ترین آب‌هاي سفره‌هاي زيرميني اين منطقه را خواهد بلعيد و بر آلودگی‌های هوا و خاک این ديار دگر بار خواهد افزود.
صنعتی که مسئولان استان بیش از آن که بر اصل ورود آن به یزد اختلاف‌نظر داشته باشند، بر سر جانمايی آن در حال گفت‌وگو و مذاکره هستند.
آب منطقه‌اي: قادر به تأمین آب پتروشیمی خاتم نیستیم
البته مدیر عامل شركت آب منطقه ای یزد نيز صراحتاً اعلام مي‌كند كه میزان آب مورد نیاز این طرح بسیار فراتر از میزان سهمیه تخصیصي آب زیرزمینی منطقه است و در ظرفیت اين شرکت نخواهد بود.
"حسین غفوری" در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) – منطقه يزد، اضافه مي‌كند: در دشت‌های ممنوعه آبی از جمله تمام محدوده‌های مطالعاتی شهرستان خاتم، تأمین آب به ميزان بیش از 25 مترمکعب در شبانه روز از منابع آب زیرزمینی برای هر واحد صنعتی، مجاز نیست.
وي میزان حجم برداشت آب شهرستان خاتم در سال آبي 93-92 را 252 میلیون مترمکعب ذكر مي‌كند و مي‌گويد: كسري حجم مخزن شهرستان خاتم در اين سال، منفي 48.68 میلیون مترمکعب و متوسط کسری حجم مخزن تا همين سال نيز منفي 61.22 میلیون مترمکعب بوده است.
غفوری با اشاره به تعداد 668 حلقه چاه حفر شده در شهرستان خاتم، میزان افت آب ساليانه در دشت‌هاي هرات،- چاهک و شهریاری، مروست و کویر ابرکوه را به ترتیب 47، 110، 53 و 72 سانتی‌متر عنوان مي‌كند.
وی با بیان این که طرح پتروشیمی خاتم براي تامین آب مستلزم خرید بیش از 200 لیتر در ثانیه آب کشاورزی منطقه خواهد بود، تاکید مي‌كند: تامین آب چنین طرح‌هایی صرفاً در صورت موافقت کمیسیون تبصره یک ماده یک (جهادکشاورزی) از طریق خرید و تغییر نوع مصرف آب کشاورزی به صنعت مقدور است.
این مسئول ادامه مي‌دهد: البته شايد با ساخت و بهره‌برداری سد هرات نيز بتوان بخشی از آب مورد نیاز این طرح را تأمین كرد ولي این امر مشروط به بررسی اولویت تأمین آب این طرح در مقایسه با سایر طرح‌های صنعتی منطقه از سوي مسئولان اجرایی استان است.
وي در مورد امكان آلودگي آب‌هاي زیرزمینی هرات از سوي اين مجتمع صنعتي نيز مي‌گويد: اين طرح از لحاظ مکانی و مطابق كروكي پيوست مجتمع، در قسمت ورودي دشت كه محل تأمين آب شهر هرات به شمار مي‌آيد، واقع شده است و قطعاً با توجه به حجم و بار آلودگی بسيار بالاي فاضلاب مجتمع، بستر آلودگي منابع آب زيرزميني و به تبع آن منابع آب پایین دست نيز فراهم مي‌شود.
غفوری در پايان سخنانش نيز تاکید مي‌كند: سطح آب زيرزميني در منطقه مورد نظر حدود 60 متر و جنس خاک منطقه نفوذپذیر است لذا استقرار مجتمع مذكور در محل پیشنهادی كه در منطقه بالادست سفره آب زیرزمینی است، به لحاظ زیست محیطی مضر بر منابع آب زیرزمینی بوده و لازم است مکان‌یابی جديد آن در محل خروجی دشت یا کفه هرات صورت گیرد.
محيطزيست: توسعه در یزد فاقد کلان‌گری است
معاون پایش و نظارت محیط زیست استان یزد هم با بیان این که طرح مذكور در مرحله ارزیابی قرار دارد، معتقد است كه توسعه در یزد فاقد کلان‌گری است.
"محمد رضا کوچک زاده" در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) – منطقه يزد، با تاكيد بر اين نكته كه توسعه یزد نیازمند سند آمایش است، تصريح مي‌كند: کشورهايی که فعالیت‌شان با نگاه آمایشی بوده، امروزه وضعیت بهتري نسبت به کشورهای در حال توسعه دارند چرا که آمایش براساس ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های هر منطقه و هر استان، نسخه‌هايی را براي توسعه همان منطقه و استان تعریف می‌کند.
وي در اين باره اضافه مي‌كند: البته بارها براي نهايی شدن و تایید طرح آمایش به استان پیشنهاد شده ولي متاسفانه مورد توجه قرار نگرفته است و از آنجايي كه طرح آمایش مصوبي در استان وجود ندارد، نمی‌توان به آن استناد کرد و براساس آن از ايجاد صنايع پرآبخواه در استان جلوگيري كرد.
فرمانداري: راه‌اندازی پتروشیمی خاتم قطعی است
با تمام اين اوصاف، فرماندار خاتم با قطعی خواندن اجرای طرح مجتمع پتروشیمی اوره و آمونیاک اين شهرستان، اظهار مي‌كند: تاکنون پتروشیمی خاتم مجوز زمین و تخصیص آب و ساخت نیروگاه برق با ظرفيت 35 تا 50 مگاوات برق را اخذ كرده است.
محمد زاده رحمانی مي‌گويد: بخشی از آب مورد نیاز این مجتمع از محل سد مخزنی هرات یا سد خوانسار و بخش دیگر از طریق تعویض چاه‌های کشاورزی به صنعتي تأمین می‌شود.
وي با اشاره به وجود چند صد چاه کشاورزی در اين شهرستان كه بعضاً نيز از آنها بهره‌وری لازم در بخش کشاورزی و تولید نمي‌شود، خاطرنشان مي‌كند: سیاست‌گذاري شهرستان مبني بر این است که اين چاه‌ها از کشاورزی به صنعتي تبدیل شود و به هیچ عنوان چاه اضافه‌اي حفر نشود لذا با استفاده از منابع آب موجود، اضافه برداشتي از سفره زيرزميني نخواهیم داشت.
فرماندار در مورد اين كه آیا در شرایط بحرانی فعلي، آب استان جوابگوی این صنعت پرآبخواه است؟ مي‌گويد: سه میلیون مترمکعب از مجموع آب سد خوانسار که تاکنون 75 درصد پیشرفت فیزیکی داشته برای شرب و صنعت هرات در نظر گرفته شده است و پیش بینی مي‌شود كه بخشی از این آب نيز برای طرح پتروشیمی خاتم تخصیص یابد.
وي در رابطه با اين موضوع كه اشتغال واحد‌های پتروشیمی نسبت به هزینه‌ای که برای راه‌اندازی آن می‌شود، پايين است، اظهار مي‌كند: اين موضوع نادرست است چرا كه مجتمع پتروشیمی خاتم براي دور هزار نفر اشتغالزايي مستقیم و به ازای هر اشتغال مستقیم، سه تا چهار نفر اشتغال غیرمستقیم دارد و هدف نيز جذب نیروهای متخصص و دانشگاهی است.
زاده رحمانی در خصوص مخالفت محیط زیست و آب منطقه‌ای با راه اندازی این مجتمع، نيز عنوان مي‌كند: تاكنون مخالفت اين دستگاه‌ها به صورت کتبي اعلام نشده است ضمن اين كه اگر مخالف هستند پس چرا مجوز داده‌اند؟
به گفته وي، تاكنون مجریان طرح در انتظار نتایج مذاکرات هسته‌ای بودند ولي در حال حاضر با دو شركت خارجي تویو ژاپن و کازاله سوئیس وارد مذاکره شده‌اند و بازدید‌های میدانی از منطقه نيز انجام شده و قرار است تا ماه آينده اظهار نظر کتبي در مورد اين طرح كنند.
فرماندار خاتم با اشاره به خروجی کارخانه که مصرف داخلی و خارجی دارد، بيان مي‌كند: خوراک این واحد نيز از خط لوله گاز 42 اینچي ارسنجان به رفسنجان که از جنوب هرات عبور می‌کند، تامین می‌شود و یکی از علل انتخاب جانمایی فعلی طرح هم نزدکی به اين خط لوله گاز بوده است.
به گزارش ایسنا یزد؛ وي با تاكيد بر اين كه در دولت جدید هر طرح صنعتی باید حتماً پیوست زیست محیطی و سلامت داشته باشد، در مورد آلودگی‌های زیست محیطی این مجتمع، ابراز مي‌كند: این طرح پيوست زيست‌محیطي دارد و تکنولوژی اجرای آن نيز به نحوی است که کمترین آلایندگی و عوارض زیست محیطی را به همراه خواهد داشت.
وي فاصله 15 كيلومتري اين مجتمع از شهر هرات را در صورت بهره‌گيري از تکنولوژی روز اروپا، فاصله معمولی و معقولی مي‌خواند و مي‌گويد: البته اين فاصله در صورت استفاده از تکنولوژی‌های ديگر شايد مناسب نباشد.
فرماندار خاتم با بیان این که میانگین مناطق حفاظت شده در دنیا، 10 درصد است، وسعت مناطق حفاظت شده شهرستان خاتم را 40 درصد ذکر و اظهار مي‌كند: این میزان چهار برابر استانداردهاي بین‌المللی است.
زاده رحماني با بيان اين كه در اين اراضي نمي‌توان هیچ گونه فعالیت صنعتی و معدنی انجام داد، اين مناطق را به نوعی عامل بازدارنده توسعه شهرستان مي‌داند و پذيرش اين كه 40 درصد از اراضي شهرستان تحت مديريت محيطزيست باشد را صرفاً به خاطر علاقه زیست‌محیطی اعلام مي‌كند.
معاون استاندار: پتروشیمی خاتم مشکل تامین آب ندارد
معاون هماهنگي امور اقتصادي و توسعه منطقه‌اي استاندار يزد هم در مورد اين طرح تصريح مي‌كند: بخش زیادی از منابع و مصارف آبی استان در شهرستان خاتم واقع شده و سد هرات نيز براي تامين آب مورد نیاز صنعت در دست ساخت است.
"سید علی عزالدینی" در گفت‌وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) – منطقه يزد، مي‌گويد: با وجود حوزه آبریز تحت فشار(آرتزین) شهرستان خاتم و عدم بهره‌برداری از آب استحصالی آن و نيز تعهد مجری طرح در رابطه با تامین آب مورد نیاز از محل تبدیل آب بخش کشاورزی به صنعت، در اين رابطه مشكلي وجود نداد.
وي اين طرح اوره و امونياك را نتيجه پيگيري‌هاي شش ساله استان كه ماحصل آن موافقت وزارت نفت در سال 1390 بوده است مي‌داند و مي‌گويد: تامین خوراک مورد نیاز مجتمع، پیگیری تامین دانش فنی از طريق شرکت‌های مطرح خارجی صاحب لیسانس اوره و آمونیاک، درخواست واگذاری زمین از سازمان جهادکشاورزی و موافقت با تخصیص زمین در کمیته استعدادیابی جهادکشاورزی و همچنين خرید حقوق دامداران منطقه، از اقدامات انجام شده براي عملياتي شدن اين طرح تاكنون بوده است.
به گفته عزالديني، قرارداد ارزیابی زیست محیطی اين طرح نيز منقد شده و شرکت مجري نيز متعهد شده تا تامین آب طرح را از محل تبدیل آب کشاورزی به صنعت و بخشي از سد هرات انجام دهد.
وی با تاكيد بر ایجاد تحول در اشتغال و ارتقاي سطح در آمد عمومی منطقه در قالب اين طرح، توجه به تولیدات(اوره و آمونیاک) و مصارف کشاورزی آن و استقرار این واحد بین استان‌های کشاورزی کشور، عبور خط لوله 42 اینچ گاز از شهرستان خاتم به استان کرمان، قرار گرفتن در مسیر مواصلاتی استان‌های کشور و استقرار شهرستان خاتم در مسیر خطوط انتقال برق جنوب کشور و عدم وجود مشکل در تأمین برق مورد نیاز را از علل لزوم ایجاد صنعت پتروشیمی در اين شهرستان برمي‌شمارد.
معاون استاندار همچنين اظهار مي‌كند: با استقرار دولت تدبیر و امید و توجه به مباحث کارشناسی در سطوح ارشد مدیریتي با توجه به محدودیت منابع آبی استان، تاكنون هیچ مجوزي مربوط به صنایع پرآبخواه در استان صادر نشده است.
وي در اين باره ادامه مي‌دهد: استان یزد با توجه به پيشتازي 21 سال در کنکور سراسری، دارای ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مناسبی در حوزه خدمات برتر به خصوص در حوزه سلامت و گردشگری است لذا رویکرد و اولویت توسعه استان نيز توجه به فعالیت‌های مبتنی بر علم و فناوری و خدمات برتر و گردشگری است.
عز الديني در همين رابطه، واگذاری زمین به صنايع در داخل شهرک‌ها، پرداخت یارانه از محل کمک‌های فنی و اعتباری، انجام طرح‌های دانش بنیان و کم آبخواه را در اولویت توسعه صنعتي استان ذكر مي‌كند.
جهادكشاورزي: سابقه‌اي از واگذاري زمين به پتروشيمي نداريم
البته در مورد ادعاي واگذاري زمين به طرح پتروشيمي خاتم، "سید محمد موسوی" مدیر امور اراضی جهادکشاورزی استان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا – منطقه يزد، اعلام مي‌كند كه هیچ سابقه واگذاری زمین به پتروشیمی در جهادكشاورزي وجود ندارد و تاکنون حتی درخواستی نيز در اين رابطه ارائه نشده است.
وي اظهار مي‌كند: احتمالاً اگر درخواست زمیني نيز ارائه شده صرفاً در ابتدايی‌ترین مرحله تخصیص زمین و صرفاً براي جانمايی بوده و به معنای واگذاری زمین نیست.
"رضا پورتیموری" رييس اداره منابع طبيعي و آبخيزداري شهرستان خاتم هم در مورد واگذاری زمین برای پتروشیمی مي‌گويد: کروکی طرح مورد تایید این اداره قرار نگرفته و برای رسیدگی به کمیسیون ماده 13 امور اراضی استان ارسال شده است.
وي ادامه می‌دهد: البته زماني پيش عده‌اي براي فعاليت در منطقه آمده بودند ولي با اخطار به انها جلوي اين فعاليت گرفته شد و هرچند ظاهراً از کمیسیون ماده 13 موافقت گرفته بودند ولي منابع طبيعي شهرستان تنها پاسخ استعلامی از استان را ملاك قرار خواه داد.
آنچه که در گفت‌وگوهاي انجام شده قابل تأمل است، این مسئله است که واحدی به بزرگی پتروشیمی در شرایطی می‌خواهد اجرايی شود که از یک سو متولی آب استان از ناتوانی در تامین آب اين طرح ولي از سوی دیگر معاون هماهنگی امور توسعه و اقتصاد استان از نبود مشکل در تامین آب آن سخن می‌گویند.
از طرفي در حالي كه از یک سو فرماندار خاتم و معاون هماهنگی توسعه و اقتصاد استان از گرفتن مجوز زمین می‌گویند، مدیر امور اراضی استان و ريیس منابع طبیعی شهرستان خاتم اظهارنظرهايي ديگر را مطرح مي‌كنند.
واحد پتروشیمی خاتم در شرایطی می‌خواهد به یزد آورده شود که از اشتغالزايی دو هزار نفري آن گفته می‌شود در حالی که چکیده ارزیابی زیست محیطی طرح، آمار 470 نفری را براي اشتغال در اين واحد ارائه داده است.
سئوالات زياد ديگري نيز وجود دارد اين كه آيا طرح اوره و آمونیاک مي‌تواند به كشاورزی استان كه چاه‌های آن به از كشاورزي به صنعتی تبديل شده است، كمك كند يا خير ؟ يا اين كه در حالي كه دیگر استان‌ها تصمیم به کاهش سطح کشاورزی خود دارند، اين طرح صرفه و توجیه اقتصادی خواهد داشت؟
به طور كلي پيگيري جواز صدور سه واحد پتروشيمي كه صنعتي آبخواه محسويب مي‌شود، از سوي مسئولان وقت استان در همان سالي كه رهبر معظم انقلاب در سفر به استان يزد از بی‌آبی یزد به عنوان مسئله مهم آن ياد مي‌كنند، چه معنايي را در اذهان متواتر مي‌كند؟ و آيا چنين اقداماتي منافاتي با فرياد العطش يزدي‌ها با لزوم طرح‌هاي انتقال آب نخواهد داشت؟